شب‌هنگام صدای سایش دندان کودک‌تان شما را بیدار می‌کند و نگران شده‌اید که این صدا چه پیامدی دارد؟ پاسخ کوتاه این است که دندان‌قروچه در کودکان می‌تواند علامت چند مشکل متفاوت باشد؛ از مراحل طبیعی رشد دندان تا استرس یا اختلالات تنفسی—و شناخت دقیق علت کمک می‌کند انتخاب درمان درست انجام شود. در این مطلب قدم‌به‌قدم می‌فهمیم چه عوامل جسمی، الگوهای خواب و شرایط رفتاری می‌توانند منجر به براکسیسم شوند، چه نشانه‌هایی را والدین باید جدی بگیرند و چه آزمایش‌ها یا معایناتی ضروری است. همچنین گزینه‌های عملی را مرور می‌کنیم: محافظ‌های دهانی سفارشی، مداخلات رفتاری، درمان اختلالات تنفسی و اصلاحات ارتودنسی، به‌علاوه راهکارهای سادهٔ خانگی که فوراً قابل اجرا هستند. اگر پیگیری در مراکز تخصصی مثل دندانپزشکی اطفال دکتر دامغانی‌پور لازم شد، می‌دانید چه مدارکی آماده کنید و کدام پرسش‌ها را از تیم درمان بپرسید. خواندن ادامهٔ مقاله به شما کمک می‌کند علت‌های احتمالی را بیابید، عوامل زمینه‌ای را تشخیص دهید و راه‌های پیشگیری و درمان مناسب برای کودک‌تان را انتخاب کنید — با زبانی ساده و راهکارهای قابل اجرا برای والدین.
چرا کودک من شب‌ها دندان‌هایش را به هم می‌ساید؟ بررسی کامل علت دندان قروچه در کودکان
دندان قروچه یا براکسیسم در کودکان پدیده‌ای نسبتاً شایع است که والدین معمولاً هنگام شنیدن صدای کشیدن دندان‌ها متوجه آن می‌شوند. علت دندان قروچه در کودکان می‌تواند مجموعه‌ای از عوامل فیزیولوژیک، روانی و محیطی باشد و تشخیص درست نیازمند توجه به الگوهای خواب، رشد دندان‌ها و تاریخچهٔ پزشکی خانواده است. در مراجعه به کلینیک‌های تخصصی مانند دندانپزشکی دکتر دامغانی‌پور، بررسی جامع شامل معاینهٔ دهان و سوال دربارهٔ عادات روزمرهٔ کودک می‌تواند مسیر درمان را روشن کند.
علت دندان قروچه در کودکان
عوامل جسمی و دندانپزشکی: رشد دندان‌ها، بایت و دردهای موضعی
یکی از علت‌های شایع بروز دندان قروچه در کودکان تغییرات فیزیولوژیک دوران دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دائمی است؛ تداخل در هم‌ترازی دندان‌ها (مال‌اکلوژن) می‌تواند باعث حرکت نامنظم فک و سایش دندان‌ها هنگام خواب شود. همچنین درد ناشی از گوش‌درد یا درد مرتبط با رویش دندان‌ها ممکن است کودک را وادار کند برای پیدا کردن تسکین، دندان‌هایش را بساید. در مواردی که شکستگی، پرشدگی نامناسب یا حساسیت دندانی وجود دارد، فشارهای پنهان در سیستم جونده باعث بروز رفتارهای تکراری مانند دندان قروچه می‌شود. در دندانپزشکی دکتر دامغانی‌پور، ارزیابی دقیق بایت و ارائهٔ راهکارهای ارتودنسی یا محافظ شبانه بر اساس سن و نیاز کودک انجام می‌پذیرد.
عوامل خواب و تنفسی: آپنه، خرخر و مشکلات خواب مرتبط
اختلالات خواب نقش مهمی در ایجاد و تداوم دندان قروچه دارند؛ به‌خصوص آپنهٔ انسدادی خواب در کودکان می‌تواند به‌عنوان محرکی برای حرکات جبرانی فک عمل کند. کودکانی که خرخر می‌کنند یا تنفس دهانی دارند معمولاً در طول خواب الگوهای حرکت فک نامنظمی از خود نشان می‌دهند که به سایش دندان منجر می‌شود. همچنین آلرژی‌های فصلی یا بزرگ شدن لوزه‌ها باعث اختلال در تنفس شبانه و افزایش احتمال براکسیسم می‌شوند. ارزیابی توسط تیم پزشکی برای تشخیص اختلالات تنفسی خواب و در صورت نیاز مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی، مرحلهٔ حیاتی درمان است.
عوامل روانی و رفتاری: استرس، اضطراب و محیط خانوادگی
در بسیاری از کودکان، استرس و اضطراب روزمره به صورت رفتارهای تکراری مانند دندان قروچه بروز می‌کند؛ تغییرات مهم زندگی مثل ورود به مدرسه، تولد خواهر یا برادر جدید یا مشکلات خانوادگی می‌توانند محرک‌هایی باشند. حتی کودکان کوچک با حساسیت بیشتر در مواجهه با خستگی یا تحریک‌پذیری احتمال بیشتری برای سایش دندان نشان می‌دهند. رفتاردرمانی کوتاه‌مدت، آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و اجرای روتین‌های منظم قبل از خواب می‌تواند شدت و دفعات قروچه را کاهش دهد. ارائهٔ راهنمایی به والدین توسط تیم‌هایی مانند دندانپزشکی دکتر دامغانی‌پور شامل آموزش مشاهدهٔ علائم و ثبت زمان بروز مشکل است که به پیگیری بهتر کمک می‌کند.
روش‌های تشخیص: چه چیزی را والدین و دندان‌پزشک باید نگاه کنند
تشخیص براکسیسم در کودکان ترکیبی از مشاهدهٔ والدین و معاینهٔ دندانپزشکی است؛ صدای سایش هنگام خواب، سردردهای صبحگاهی، درد فک یا سایش غیرعادی سطح دندان‌ها نشانه‌های ابتدایی هستند. عصب کشی دندان در کودکان ممکن است علائمی مانند صاف شدن سطح جوندهٔ دندان‌ها، لبۀ شکسته یا ساییده شدن لبه‌های دندان، تغییر در حالت لبخند یا حساسیت لثه را ثبت کند. در موارد پیچیده از ثبت‌های خواب تخصصی (پلی‌سومنوگرافی) یا ارجاع به متخصصان خواب استفاده می‌شود تا مسائل تنفسی یا عصبی رد یا تأیید شوند. توضیحات دقیق والدین دربارهٔ زمان وقوع، شدت و هر محرکی که قبل از شروع قروچه بوده است، ارزش تشخیصی بالایی دارد.
گزینه‌های درمانی عملی و خانگی: محافظ شبانه تا اصلاح رفتار
انتخاب درمان براکسیسم در کودکان باید متناسب با علت زمینه‌ای باشد و معمولاً شامل ترکیبی از مداخلات محافظه‌کارانه و هدفمند است. محافظ دهانی شبانهٔ سفارشی می‌تواند از سایش دندان‌ها جلوگیری کند و فشارهای فکی را کاهش دهد؛ این ابزارها توسط مطب‌هایی مثل دندانپزشکی دکتر دامغانی‌پور متناسب با اندازهٔ کودک ساخته می‌شوند. در مواردی که علت اضطراب است، تکنیک‌های آرام‌سازی، بازی‌درمانی و کاهش محرک‌های قبل از خواب مانند نور و صفحه‌نمایش بسیار مؤثر است. اگر علت تنفسی مانند بزرگی لوزه یا آپنه باشد، درمان‌های مربوط به تنفس یا جراحی در صورت ضرورت توصیه می‌شود. اصلاح بایت از طریق درمان ارتودنسی در سنین مناسب می‌تواند ریشهٔ مشکل را برطرف سازد. مصرف دارو فقط در موارد نادر و با نظر پزشک، برای کنترل درد یا مشکلات همراه، مدنظر قرار می‌گیرد.
نکات روزمره برای والدین و زمان مراجعه اضطراری
والدین می‌توانند با چند اقدام ساده شدت دندان قروچه را کاهش دهند: ثبت صوت یا ویدئو از خواب کودک برای ارائه به دندان‌پزشک، ایجاد روتین ثابت شبانه شامل حمام گرم و کتاب‌خوانی، کاهش مصرف مواد شیرین و نوشیدنی‌های دارای کافئین، و محدود کردن زمان صفحه‌نمایش قبل از خواب. مراجعهٔ فوری به دندان‌پزشک یا پزشک در صورت مشاهدهٔ ترک‌های بزرگ روی دندان، درد مداوم فک، تغییر در الگوی تغذیه یا کاهش ناگهانی وزن توصیه می‌شود. پیگیری منظم و معاینات دوره‌ای در مراکزی که تجربهٔ درمان کودکان را دارند، مانند دندانپزشکی دکتر دامغانی‌پور، کمک می‌کند تا درمان به‌موقع انجام شده و از عوارض بلندمدت جلوگیری شود.
راهی عملی برای کاهش دندان‌قروچه در کودکان و بازگرداندن خواب آرام
دندان‌قروچهٔ کودکان (براکسیسم) اغلب حاصل تداخل چند عامل است و شناخت سریع علت‌ها احتمال پیشگیری از آسیب و کاهش ناراحتی را افزایش می‌دهد. قدم‌های روشن و قابل اجرا شامل: ۱) ثبت صوت یا ویدئو از دفعات و الگوی سایش برای ارائه به دندان‌پزشک، ۲) تعیین نوبت معاینهٔ دهان و ارزیابی بایت و در صورت وجود خرخر یا تنفس دهانی، ارجاع به متخصص خواب یا گوش و حلق و بینی، ۳) اجرای روتین آرام‌سازی قبل از خواب، کاهش زمان صفحه‌نمایش و مدیریت استرس کودک، ۴) در صورت توصیهٔ تیم درمان، استفاده از محافظ شبانه یا آغاز ارزیابی ارتودنسی. والدین باید به علائم هشدار مانند درد فک مزمن، تغییر در تغذیه یا سایش شدید دندان توجه کنند و در این موارد سریع‌تر مراجعه نمایند. اقدام زودهنگام از سایش ساختاری دندان و مشکلات خواب جلوگیری می‌کند و کیفیت روزمرهٔ کودک را بهبود می‌بخشد. با تمرکز روی مشاهدهٔ دقیق و اقدامات هدفمند، می‌توانید مسیر درمان را هدایت کنید؛ هر گامی که امروز برمی‌دارید، لبخندی سالم‌تر و خواب آرام‌تری برای فردای کودک رقم می‌زند.
